Załącznik
do Uchwały Nr XIV/108/04
Rady Powiatu Brzeskiego
z dnia 9 czerwca 2004 r.
POWIAT BRZESKI
PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU
BRZESKIEGO
NA LATA 2004 - 2013
Brzesko 2004
Spis treści
I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ...................... 1
II. AKTUALNA SYTUŁACJA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA POWIATU
BRZESKIEGO ..................................................................................................................... 1
2.1. Historia, położenie, powierzchnia ................................................................................. 1 2.2. Demografia .................................................................................................................. 3
2.3. Środowisko przyrodnicze ............................................................................................. 7 2.4. Turystyka ..................................................................................................................... 8
2.4.1. Identyfikacja problemów ..................................................................................... 12 2.5. Zagospodarowanie przestrzenne ................................................................................. 13 2.5.1. Infrastruktra komunikacyjna ................................................................................ 13 2.5.2. Zasoby mieszkaniowe .......................................................................................... 13 2.5.3. Śieć wodociągowa i kanalizacyjna ....................................................................... 15
2.5.4. Gospodarka odpadami ......................................................................................... 17 2.5.5. Śieć gazociągowa i energetyczna ......................................................................... 18
2.5.6. Identyfikacja problemów ..................................................................................... 19 2.6. Gospodarka ................................................................................................................ 19
2.6.1. Przedsiębiorczość ................................................................................................ 19 2.6.2. Rolnictow ............................................................................................................ 22
2.6.3. Identyfikacja problemów ..................................................................................... 24 2.7. Sfera społeczna .......................................................................................................... 24 2.7.1. Powiatowy rynek pracy........................................................................................ 24 2.7.2. Oświata ............................................................................................................... 26 2.7.3. Opieka zdrowotna ................................................................................................ 28 2.7.4. Identyfikacja problemów ..................................................................................... 29
III. DANE O DZIAŁALNOŚCI POWIATU ................................................................... 30
3.1. Dane o organach Powiatu ........................................................................................... 31 3.1.1. Rada Powiatu ....................................................................................................... 31 3.1.2. Zarząd Powiatu .................................................................................................... 31 3.1.3. Starosta Powiatu .................................................................................................. 31 3.2. Informacje o jedynostakch organizacyjnych ............................................................... 32 3.3. Budżet Powiatu .......................................................................................................... 33 3.3.1. Dochody Powiatu ................................................................................................ 33 3.3.2. Charakterystyka, wielkość i struktura wydatków .................................................. 34
IV. ANALIZA SWAT ....................................................................................................... 38 4.1. Zasoby własne Powiatu .............................................................................................. 38 4.2. Otoczenie zewnętrzne Powiatu ................................................................................... 40
V. OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ ORAZ PERSPEKTYWY ROZWOJU.... 41
5.1. Specyfika i atuty regionu ............................................................................................ 41 5.2. Strategia rozwoju ....................................................................................................... 41
5.3. Charakterystyka polityki inwestycyjnej na terenie Powiatu ......................................... 42
5.4. Wpływ inwestycji na przyszłe dochody ...................................................................... 42
5.5. Czynniki mające wpływ na gospodarkę budżetową i fanase Powiatu .......................... 42
5.6. Sposoby przeciwdziałania tym problemom ................................................................. 43
VI. REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW ................................................................. 44
6.1. Planowane projekty (zadania inwestycyjne) w okresie 2004 - 2006 ............................ 44
6.1.1. Infrastruktura techniczna...................................................................................... 44
6.1.2. Czynniki społeczne .............................................................................................. 44 6.2. Planowane projekty (zadania inwestycyjne) w następnych latach – projekty
długoterminowe ................................................................................................................ 63
6.2.1. Infrastruktura technicza ....................................................................................... 63
6.2.2. Czynniki społeczne .............................................................................................. 66
VII. POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI ................................ 76
VIII. PLAN FINANSOWY NA LATA 2004 - 2006 ........................................................ 77
IX. SYSTEM WDRAŻANIA, SPOSOBY MONIOTOROWANIA, OCENY I
KOMUNIAKCJA SPOŁECZNA ...................................................................................... 80
3
I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU
LOKALNEGO
Plan Rozwoju Lokalnego jest kompleksowym dokumentem. Określa on
strategię społeczno-gospodarczą Powiatu Brzeskiego na lata 2004 – 2006, a także wskazuje
planowane działania w latach 2007 – 2013 (kolejny okres programowania Unii Europejskiej).
Dokument został przygotowany na podstawie Koncepcji Strategii Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Powiatu Brzeskiego, Programu Promocji Lokalnej Przedsiębiorczości i Zatrudnienia Powiatu Brzeskiego oraz Raportu o Stanie Gospodarki Lokalnej i Rynku Pracy w Powiecie Brzeskim.
II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA
POWIATU BRZESKIEGO
2. 1. Historia, położenie, powierzchnia
Brzesko – stolica powiatu – lokowane na prawie niemieckim w XIV wieku, było
jednym z ważniejszych ośrodków gospodarczych w Małopolsce. Przez wieki, jako własność m. in. Melsztyńskich i Czernych, pozostawało miastem prywatnym. Ożywienie gospodarcze miasta nastąpiło po wybudowaniu w Okocimiu w roku 1845 browaru i uruchomieniu w 1856 roku linii kolejowej Kraków – Tarnów, a w następnych latach połączenia z Przemyślem i Lwowem.
W 1867 roku, został utworzony powiat w wyniku reformy administracyjnej i sądowej państwa austriackiego. Obszarowo znacznie odbiegał jednak od stanu współczesnego. Jego granice, obejmowały również okolice Zakliczyna, Wojnicza oraz Radłowa. W takim stanie przetrwał okres zaborów, okres międzywojenny i powojenny, aż do 1975 r. Po reformie administracyjnej państwa w 1999 r. Brzesko stało się ponownie stolicą powiatu brzeskiego.
Powiat brzeski położony jest w północno-wschodniej części województwa
małopolskiego. Od wschodu graniczy z powiatem tarnowskim, od północnego zachodu z powiatem proszowickim, od zachodu z bocheńskim, od południowego zachodu z limanowskim i od południowego wschodu z powiatem nowosądeckim. Ogólna powierzchnia powiatu: wynosi 590km?.
W skład Powiatu wchodzi 7 gmin: miasto i gmina Brzesko, miasto i gmina Czchów
oraz gminy: Borzęcin, Dębno, Gnojnik, Iwkowa i Szczurowa.
1
Brzesko położone jest nad rzeką Uszwicą u progu Pogórza Karpackiego. Znajduje się w odległości 52km na wschód od Krakowa i 30km na zachód od Tarnowa oraz 50km na północ od Nowego Sącza przy międzynarodowej drodze nr 4. Gmina składa się z miasta Brzeska oraz 9 sołectw tj. Bucza, Jadownik, Jasienia, Mokrzysk, Okocimia, Poręby Spytkowskiej, Sterkowca, Szczepanowa i Wokowic. Gmina Brzesko zajmuje obszar 22, z czego miasto Brzesko 11,7km. Gminę zamieszkuje 35.9tys mieszkańców, 102,6km
z czego w samym mieście 17.8tys osób. Dla gminy szczególnie ważne są lata 1998-2002,
w czasie których zrealizowano szereg inwestycji wpływających na poprawę infrastruktury technicznej, bazy oświatowej i sportowej. Realizowane są również działania zmierzające do przygotowania istniejących obszarów pod nowe kierunki rozwoju.
W środkowym biegu Dunajca, w miejscu gdzie Pogórze Wiśnickie styka się z Pogórzem Rożnowskim rozlokowała się na malowniczych wzgórzach gmina Czchów.
W jej skład wchodzi 10 miejscowości: Będzieszyna, Biskupice, Domosławice, Tymowa, Tworkowa, Jurków, Piaski Drużków, Złota, Wytrzyszczka oraz Czchów. Gmina Czchów jest 2gminą miejsko-wiejską. Liczba mieszkańców wynosi 9.1tys, a powierzchnia 66,5km.
Główne sektory gospodarki to rolnictwo, drobna wytwórczość, usługi i handel. Infrastruktura turystyczna skoncentrowana jest głównie w Czchowie, w pobliżu jeziora utworzonego na Dunajcu. Atutem gminy są walory przyrodnicze tworzące naturalne warunki turystyczne.
Gmina Borzęcin położona jest na równinie Kotliny Krakowsko-Sandomierskiej nad
rzeką Uszwicą, w kierunku północnym od trasy E-4 pomiędzy Brzeskiem a Tarnowem. ;Zajmuje obszar 103km, który zamieszkuje 8,5tys. mieszkańców. Borzęcin jest gminą wiejską,
w skład której wchodzi 7 miejscowości (Przyborów, Łęki, Bielcza, Waryś, Jagniówka,
Borzęcin Dolny, Borzęcin Górny). Jest to gmina typowo rolnicza. Na terenie gminy działa wiele zakładów, rozwija się drobna przedsiębiorczość m.in. firmy wykonujące usługi w zakresie robót budowlanych, stolarstwa i transportu.
Gmina Dębno leży na skraju Pogórza Karpackiego, nad potokiem Niedźwiedź, przy 2międzynarodowej trasie E-4. Obszar gminy wynosi 81km zamieszkuje je 13.8tys osób,
w skład gminy wchodzi 13 sołectw (Maszkienice, Biadoliny Szlacheckie, Wolę Dębińską, Perłę, Jastew, Dębno, Sufczyn, Niedźwiedza, Doły, Porąbka Uszewska, Łoniowa, Łysa Góra
2
i Jaworsko). Część północna równinna, z pięknymi lasami i szlakami turystycznymi, zaś południowa pagórkowata, z kilkoma wzniesieniami sięgającymi 400 m n.p.m.
Gmina Gnojnik leży na północnym skraju Pogórza Wiśnickiego i należy do jego chronionego obszaru, co świadczy o wysokiej atrakcyjności turystycznej. Jest to pośrodku trójkąta, wyznaczonego przez trzy ważniejsze ośrodki miejskie Małopolski: Kraków, Tarnów
i Nowy Sącz przy drodze krajowej 75 Brzesko – Nowy Sącz. Gmina zajmuje obszar 2. Zamieszkuje ją 7.2tys osób. Składa się z siedmiu sołectw o powierzchni 55km
o zróżnicowanej wielkości, tak pod względem liczby mieszkańców jak i powierzchni użytków rolnych(Gnojnik, Uszew, Biesiadki, Lewniowa, Gosprzydowa, Zawada Uszewska, Żerków).
Gmina Iwkowa położona jest w województwie małopolskim, w południowej części powiatu brzeskiego, częściowo w Beskidzie Wyspowym, częściowo w Pogórzu Rożnowskim. Znaleźć ją można w pięknej kotlinie wzdłuż rzek Bela i Białka otoczonej pasmem górskim (najwyższe wzniesienie Szpilówka 512m n.p.m.), nie opodal drogi krajowej Brzesko-Nowy 2Sącz. Jej powierzchnia wynosi 47,2km, zaś liczba ludności 5,7tys. Tworzy ją siedem wsi:
Iwkowa, Dobrociesz, Drużków Pusty, Kąty, Połom Mały, Porąbka Iwkowska oraz Wojakowa.
Gmina Szczurowa położona jest w północnej części powiatu brzeskiego w malowniczej dolinie Wisły i Raby. W jej skład wchodzi 21 sołectw. Obszar gminy wynosi 2134,6km, zamieszkuje go 10tys mieszkańców. Gmina ta jest gminą typu rolniczego z przewagą drobnych gospodarstw. Dominuje tutaj uprawa zbóż, w produkcji zwierzęcej podstawowy kierunek to hodowla bydła i trzody chlewnej. Sprzyjające warunki terenowe są podstawą do rozwoju agroturystyki, zaś gospodarstwa agroturystyczne oprócz noclegów mogą zaoferować świeżą i zdrową żywność oraz różne formy aktywnego wypoczynku.
2.2. Demografia
Powiat brzeski, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, liczy 90tys
mieszkańców (grudzień 2001 r.), z czego 35.878 osób zamieszkuje w mieście i gminie Brzesko (40%).
Poza wspomnianą wcześniej gminą Brzesko, najwięcej mieszkańców skupia gmina Dębno (13.798 osób), najmniej zaś gmina Iwkowa (5.696 osób).
Liczba ludności gmin w 2001 r.
3587840000
35000
30000
25000
200001379815000998691088515liczba osób7125569610000
5000
0
Borzęcin
Brzesko
3
Czchów
Dębno
Gnojnik
Iwkowa
Szczurowa
2 – nieco Średnia gęstość zaludnienia w powiecie brzeskim wynosi 153 osoby/km2więcej aniżeli ten sam wskaźnik liczony dla całej Polski (124 osoby/km), lecz mniej 2w porównaniu z regionem małopolskim (214 osób/km).
Liczba ludności powiatu brzeskiego w latach 1997-2001
90500
901069000089833
8961089500
89251
89000
liczba osób88732
88500
88000
1997 r.1998 r.1999 r.2000 r.2001 r.
Analizując rozwój liczby ludności w powiecie brzeskim w latach 1997-2001 należy
podkreślić jej stały wzrost w tym okresie, zamykający się wartością 1,5% (w liczbach bezwzględnych oznacza wzrost zaludnienia o 1.374 osoby). Spośród siedmiu gmin z terenu powiatu brzeskiego, pięć również zanotowało w analogicznym okresie wzrost zaludnienia (w tym największy gmina Iwkowa o 5,0%), natomiast dwie spadek liczby obywateli – gmina
Borzęcin (-0,3%) i Szczurowa (-1,1%).
Struktura płci ludności powiatu brzeskiego charakteryzuje się niewielką liczebną przewagą kobiet, które stanowią 50,4% ogółu mieszkańców, co oznacza wskaźnik mniejszy w porównaniu z Małopolską (51,3%) i Polską (51,4%). Jednak w wewnętrznej strukturze
badanego powiatu wyróżnia się gmina o przewadze mężczyzn – jest to Gnojnik, gdzie kobiety
stanowią 49,6% ogółu mieszkańców. Jest to trend typowy dla małych gmin rolniczych. Choć z drugiej strony największy odsetek kobiet (51,1%) charakteryzuje najmniejszą w tym porównaniu gminę Iwkowa. Jest to efekt stosunkowo małej grupy mieszkańców tej gminy
w wieku produkcyjnym i wyższej - od średniej regionalnej i krajowej - relatywnej grupy
emerytów. A zwłaszcza w tej ostatniej grupie przewaga kobiet nad mężczyznami może być nawet kilkukrotna.
Tabela 1. Struktura wieku ludności w powiecie brzeskim
Liczba ludności Nieprodukc
yjni na 100 W wieku W wieku W wieku
Rok osób Ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym
w wieku Osoby % Osoby % Osoby %
produkcyjn
ym
1997 88732 26645 30,0 49737 56,1 12350 13,9 78
1998 89251 26331 29,5 50400 56,5 12520 14,0 77
1999 89610 25985 29,0 51006 56,9 12619 14,1 76
2000 89833 25427 28,3 51644 57,5 12762 14,2 74
2001 90106 24776 27,5 52519 58,3 12811 14,2 72
4
Źródło: opracowanie własne na bazie Banku Danych Regionalnych GUS
Z przedstawionych powyżej danych wynika, że zmniejsza się w dość szybkim tempie w skali całego powiatu brzeskiego liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym (średnio 300-
400 osób rocznie) a wzrasta liczba ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Jest to tendencja charakterystyczna dla większej części Polski, będąca efektem powolnego starzenia się społeczeństwa. W powiecie brzeskim nie przybiera ona jednak dużych rozmiarów, o czym świadczy chociażby wyższy wskaźnik liczby osób w wieku przedprodukcyjnym, wynoszący 27,5% ogółu mieszkańców, w stosunku do średniej regionu małopolskiego (24,4%) i średniej dla Polski (23,2%).
wiek poprodukcyjnywiek produkcyjnyStruktura wieku ludności gmin w 2001 r.wiek przedprodukcyjny
100%
80%
60%
40%odsetek ogółu
20%
0%
Borzęcin
Spośród gmin powiatu brzeskiego relatywnie największą grupą osób w wieku Brzeskoprzedprodukcyjnym wyróżnia się Iwkowa (30% ogółu mieszkańców), gmina Brzesko charakteryzuje się z kolei największym odsetkiem osób w wieku aktywności zawodowej (61%), zaś „najstarszych” obywateli skupia gmina Szczurowa, gdzie niemal co piąty
Czchówmieszkaniec (19,4% ogółu) osiągnął wiek emerytalny.
Dębno
Gnojnik
Iwkowa
Szczurowa
Powiatbrzeski
5
Wskaźnik przyrostu naturalnego w powiecie brzeskim
w latach 1997-2001
5
4,54,4
43,9
3,5
3,133,02,82,5
2
1,5
1
0,5
0
wskaźnik przyrostu naturalnego w 1997 r.1998 r.1999 r.2000 r.2001 r.promilach
Przyrost naturalny (różnica pomiędzy liczbą narodzin i zgonów) kształtuje się w powiecie brzeskim na średnim poziomie dodatnim – w latach 1997-2001 wartość tego
wskaźnika nigdy nie spadła poniżej 2,8% (1999 r.). Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2001 r. urodziło się w powiecie brzeskim 1.025 dzieci, natomiast zmarło 757 obywateli. Różnica pomiędzy tymi wartościami wynosi 268 osób, co oznacza wskaźnik przyrostu naturalnego na poziomie 3%. Podkreślić należy, iż w 2001r. liczba zgonów była najniższa w całym pięcioletnim okresie badawczym. Dodatni przyrost naturalny charakteryzuje 6 z siedmiu gmin powiatu brzeskiego, przy czym „rekordzistą” w tym względzie jest Iwkowa (aż 7,2%), podczas gdy Szczurowa zanotowała
w 2001 r. dość znaczną ujemną wartość przyrostu naturalnego (-4,2%). W sumie wynik
powiatu brzeskiego pozostaje niemal dwukrotnie wyższy od wartości wyliczonej dla regionu małopolskiego (1,6%), o wartości ogólnopolskiej nie wspominając, która powoli zbliża się do trendów ujemnych (0,1% w 2001 r.).
Interesujące informacje o demografii powiatu brzeskiego można uzyskać analizując migracje jego mieszkańców. Zanotowane w badanym powiecie w 2001 r. ujemne saldo
migracji stałych (-1,5%, czyli 136 osób) jednoznacznie wskazuje na większy odpływ mieszkańców powiatu, niż napływ nowych obywateli. Nie jest to tendencja pozytywna, w pewnym sensie wskazująca na mniejszą atrakcyjność zamieszkiwania na tym terenie, ale
z drugiej strony nie przybiera ona w tym momencie drastycznych rozmiarów.
Spośród gmin powiatu – Gnojnik i Iwkowa notują nadwyżkę osób napływających w stosunku do wyprowadzających się, czyli dodatnie saldo migracji (odpowiednio 1,1% oraz
0,7%). Co ciekawe, stolica powiatu Brzesko, bądź co bądź lokalne centrum administracyjne i gospodarcze, nie stanowi silnego magnesu dla nowych mieszkańców, notując ujemne saldo migracji stałych (-1,8%). Jednak relatywnie najwyższe ujemne saldo migracji wyróżnia gminę
Borzęcin (-3,5%).
6
napływ osóbMigracje stałe w gminach w 2001 r.odpływ osób
400365
350302
300
250
200
15099liczba osób898684757010065574949454550
0
Borzęcin
Stały odpływ obywateli powiatu brzeskiego w głównej mierze dotyczy ludzi młodych. Reprezentanci tej grupy społeczności, najbardziej mobilni, otwarci na zmiany, Brzesko
nierzadko po ukończeniu studiów w dużych ośrodkach akademickich regionu i kraju, tamże próbują szukać pracy i osiedlać się na stałe. Część osób próbuje swoich sił w pracy za granicą
(często nielegalnie) i po uzyskaniu samodzielności finansowej ściągają swoje tam na stałe Czchówswoje rodziny. W jednym i drugim przypadku jest to ze stratą dla lokalnych samorządów – z
jednej strony młodych, wykształconych obywateli, z drugiej zamożniejszych członków społeczności, którzy swoimi dochodami (pośrednio) mogliby wzmacniać budżet samorządów
lokalnych i lokalne firmy handlowo-usługowe. Dębno
2.3. Środowisko przyrodnicze
Gnojnik
Powiat Brzeski leży na pograniczu dwóch regionów fizyczno – geograficznych,
tj. Zewnętrznych Karpat Fliszowych i Kotliny Sandomierskiej. Granica morfologiczna
między obiema jednostkami przebiega w pobliżu drogi międzynarodowej E – 4, po jej Iwkowapołudniowej stronie. Ma postać dość wyraźnego progu denudacyjnego rozciągniętego w obrębie miasta Brzeska przez dolinę Uszwicy.
Dolina rzeki Uszwicy jest odrębną jednostką morfologiczną na obszarze naszego powiatu, charakteryzuje ją intensywna działalność erozyjna, czego skutkiem jest znaczna Szczurowa
głębokość koryta.
Powiat położony jest w obrębie dwóch dzielnic rolniczo – klimatycznych:
Tarnowskiej (Kotlina Sandomierska)i Podkarpackiej (Pogórze). Średnia temperatura dzielnicy tarnowskiej wynosi 7,5 - 8C, a średnia roczna suma opadów 700 – 750 mm, czas zalegania
pokrywy śnieżnej 60 – 75 dni. Okres wegetacyjny trwa 210 – 220 dni. Przez większą część
roku obszar powiatu pozostaje pod wpływem powietrza polarno – morskiego i podzwrotnikowo – morskiego, występują wiatry zachodnie i południowo – zachodnie.
W dzielnicy podkarpackiej odnotowuje się temperatury roczne podobne do tych jakie
występują w dzielnicy tarnowskiej tj.: 7,5 – 7,8C. Suma opadów wynosi 700 mm i więcej.
Czas zalegania pokrywy śnieżnej 80 – 90 dni. Czas trwania okresu wegetacyjnego ponad 220 dni. W dolinie Uszwicy i jej dopływach występują często inwersje temperatury. W pogórskiej
części powiatu występuje znaczne zróżnicowanie usłonecznienia. Złe warunki panują na
7